Het geheim van beter signaleren
Wanneer de rillingen over je lijf lopen. Je hart in je keel bonkt. Of je maag zich samentrekt.
Geeft je lijf je een signaal.
Er is hier iets niet pluis.
In de opleiding tot hulpverlener stond bij mij de vraag heel vaak centraal: “Wat is de balans tussen afstand en nabijheid?” Immers het risico te betrokken te zijn leidt tot een verwarring voor de client. Ben je een vriend of vriendin of een professional? Aan de andere kant, teveel distantie leidt tot het gebrek aan vertrouwen waardoor goede hulp bieden weer bemoeilijkt wordt.
Maar wat is professioneel gedrag? En welk gedrag leren wij onszelf als hulpverlener daarbij aan. Mijn veronderstelling daarbij: Betrokkenheid wordt binnen de hulpverlening lager gewaardeerd dan distantie.
Want de trainingen merk ik dat je deelnemers daar flink mee kunnen worstelen.
Want je voelt wel dat er iets mis is, maar je kan er niks mee. Want, zo is je geleerd, aannames en interpretaties zijn misleidend. Ze komen voort uit emotionele betrokkenheid. En wat als je iemand daarmee vals beschuldigd en het geweld misschien alleen maar erger wordt?
Ik pleit ervoor dat hulpverleners de betrokkenheid en emotionaliteit hoger gaan waarderen. Omdat we alleen zo alerter zijn op de signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling én ze serieuzer nemen.
Wat gebeurt er als je je gevoel uitschakelt?
Als je geleerd hebt dat je gevoel geen goede raadgever is, durf je niet je gevoel serieus te nemen en te onderzoeken. Ik zie in de trainingen dat professionals op basis van foto’s waarop signalen te zien zijn, niet tot een vervolg durven te besluiten. Want je zou het ook zo maar eens mis kunnen hebben. De mogelijkheid dat er wél iets mis is wordt dan weggepoetst. Met daarbij ook de logische vervolgstap het boven tafel te brengen, oftewel bespreekbaar te maken. Met alle mogelijke gevolgen van dien.
Het risico dat je de verkeerde beslissingen neemt weegt dan zwaarder dan de mogelijkheid dat je gevoel het wel eens bij het juiste eind kan hebben.
We hebben onszelf aangeleerd dat ons brein het verstandigste is, zo leren we. Je moet iets logisch kunnen beredeneren en pas dan heb je het vertrouwen dat het wel goed zit.
En als je gaat redeneren over signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling, dan is de uitkomst logischerwijs vaak dat niemand een geliefde of kind pijn kan doen. En als signalen ook na redenatie wel overeind blijven, dan wordt er al snel (heel logisch) naar oplossingen gezocht het symptoom of het signaal op te heffen.
Gevolg: het gesprek over de signalen wordt vermeden, zorgen worden aangestipt, maar onvoldoende doorgesproken met de cliënt. Daardoor heeft een cliënt niet het gevoel dat er echt naar hem of haar geluisterd wordt, en voelt het contact onveilig.
Wat gebeurt er als je je gevoel wel mee laat doen?
Het kan heel lastig zijn je open te stellen voor signalen en je gevoel daarbij een rol te laten hebben. Het is verwarrend, want je brein zegt misschien steeds dat het nog steeds anders kan zijn. Er kunnen steeds nieuwe feiten aan het licht komen die je op een ander been zetten.
Het kan eeuwigdurende twijfel teweeg brengen, nouja, zo kan het gevoelsmatig lijken. Want wanneer is het nu eens eindelijk echt duidelijk wat er aan de hand is als je dat niet zo duidelijk krijgt?
Je kan in collegiaal overleg op weerstand stuiten. Omdat er aannames bestaan over professioneel handelen wat op feiten gebaseerd moet zijn en waarbij emotionaliteit geen gewaardeerde plek krijgt. Want de werkdruk en dat is gedoe en de status van je vak spelen ook mee. Je moet stappen vooruitzetten in plaats van stil blijven staan.
Het vraagt dus ook soms meer tijd van je. Tijd die toch al kostbaar is omdat de werkdruk in het sociale domein vaak al zo hoog is.
Ook van buitenaf wordt het gevoelsmatig handelen wisselend gewaardeerd. Als je niet duidelijk kan maken waar het vandaan komt (en dat is helaas vaak best lastig) kunnen betrokken cliënten én hulpverleners je daarop aanspreken. En dat gaat lang niet altijd op een prettige en constructieve manier.
Je gevoel is een belangrijke raadgever
Veel mensen die huiselijk geweld of kindermishandeling meemaken geven wel signalen af, maar schermen tegelijkertijd zichzelf af voor contact. Wat er gebeurt hebben ze zelf misschien nog niet helemaal duidelijk.
Zij hebben professionals nodig die hun gevoel niet uit willen schakelen door hun logisch redeneervermogen en binnen 5 gesprekken klaar model. Maar professionals die de ingewikkeldheid aanvoelen en op tafel durven te leggen. Dus ook als je twijfelt dit bespreekbaar te maken.
Kan je verbinding blijven maken met je cliënten, leerlingen of patiënt als je je gevoel uitschakelt en dit niet doet? Krijgen zij wat zij nodig hebben?
Want hoe zit het met dat ene kind wat je iedere keer net wat vragend aankijkt en je voelt dat hij je iets wil vertellen, maar er is geen gelegenheid die zich aandient?
En hoe zit het met de vrouw waarmee je beeldbelt die zo’n teneergeslagen indruk maakt, maar zich niet lijkt te kunnen uiten?
Je kan dat wegredeneren voor jezelf, maar hoe lang houd je dat als mens vol? En zijn dat niet juist de situaties die je met je mee blijft nemen de toekomst in?
Je gevoel is geen goede raadgever, maar wel een belangrijk kompas. Een die een vage richting aan kan geven waar je niet blind op kan varen. Maar wel waar je onderzoek naar moet doen en een die je zeker niet moet willen negeren, wil je echte hulp kunnen bieden.
Hoe kan je het optimale uit de samenwerking tussen gevoel en feiten halen?
Is dit dan een pleidooi voor gevoelige en emotioneel betrokken hulpverlening? Misschien wel. Maar professionaliteit kan niet uit het een of het ander bestaan. Wij mensen bestaan immers uit de samenwerking tussen ons gevoel en de ratio als het gaat om het nemen van besluiten.
Niemand neemt besluiten alleen gebaseerd op logische redenaties. Wanneer je kerstcadeau’s shopt kijk je niet alleen wat je partner op zijn of haar lijstje heeft staan, je denkt ook na waar je ze echt blij mee zou kunnen maken!
Als je een signaal ziet, hoort of op andere manier waarneemt, van huiselijk geweld kan dit een heel gevoelsmatige waarneming zijn. De keel die samenknijpt, de maag die opspeelt of de rillingen over je lijf. Door deze weg te poetsen en weg te redeneren en niet echt open te bespreken ontneem je iemand mogelijkheden die misschien wel tot een hele mooie toekomst. Laat gedachten en gevoel samenwerken door te onderzoeken waar de gevoelens vandaan komen in samenwerking met de cliënt en de signalen echt open te bespreken en de uitkomsten ook echt open te houden. Cliënten hebben betrokken hulpverleners nodig waarbij zij hun verhaal kwijt kunnen en die onveiligheid niet uit de weg gaan, maar bespreekbaar maken.
Wil je meer tips over het signaleren van huiselijk geweld en kindermishandeling? Check dan of het webinar Het gewenste effect iets voor jou is! Scroll naar onder voor meer info.
Tips voor reflectie
Wil je reflecteren op dit blog met je team? Bespreek dan eens met elkaar:
- Wat waarderen wij hoger in professioneel gedrag, afstand of nabijheid? Emotionele betrokkenheid of rationeel stappen kunnen zetten. Sluit het een het ander uit? Heb je een voorkeursreactie en waar komt dat vandaan?
- Wat is emotionele betrokkenheid voor ons. Wanneer is dit nog ondersteunend aan het werk en wanneer staat het in de weg?
- Zie ik ook dat wij snel naar adviezen en oplossingen neigen? Hoe ziet dat er uit en hoe zou ik dat anders kunnen doen?
- Welke oplossingen zoeken we met elkaar om cliënten waarbij vermoedens van huiselijk geweld speelt beter te helpen en contact te houden? Wat heb ik daar als professional bij nodig?
Ik ben heel benieuwd of je dit gesprek voert en wat het je oplevert!
Hoe voorkom je dat een gesprek over signalen op niks uitloopt?
In het webinar Het gewenste effect leer je welke 5 onmisbare elementen in een gesprek bijdragen aan het bereiken van jouw doel.
- Hoe zorg je ervoor dat jouw boodschap aankomt?
- Wat kan je doen om ervoor te zorgen dat je cliënt meer open komt te staan voor het zoeken naar mogelijkheden?
- Hoe betrek je de cliënt bij het zoeken naar oplossingen als hij anders denkt over jouw zorgen?
Je leert in het webinar 5 handvatten kennen die jouw gesprek een stevige basis geven waardoor je met meer vertrouwen een ingewikkeld gesprek kan voeren. Dus wil je lastige situaties de baas worden? Doe dan mee aan het eerstvolgende webinar.
De eerstvolgende datum:
Dinsdag 15 december 15.00 uur
Kosten voor het webinar zijn: 25,- inclusief BTW
Lees hieronder waarom anderen vinden dat het webinar een aanrader is
Wat deelnemers zeggen over het webinar:
Wat is je belangrijkste eye-opener?
Marloes (aandachtsfunctionaris kinderopvang): “de formulering van de vijf elementen”
Sairoongh (Reclassering): “Dat je als professional dus ook vaak gehoord wilt worden en dat dit (indirect) de boodschap in de weg kan zitten”
Myriam (Reclassering): “Voor mij werd tijdens het webinar weer extra duidelijk dat niet alles in één gesprek tegelijk hoeft en kan bewerkstelligd te worden. Dat betekent wel goed nadenken over de boodschap die je in eerste instantie uit wil dragen naar client.”
Raad je het webinar aan je collega’s aan?
Melanie (Zorggroep Achterhoek): “ja zeker! Ik vind het goed om iemand zich bewust te maken van de ernst van huiselijk geweld en hoe je daarmee om kan gaan”
Diana (Thuiszorgmedewerker): “collega’s geven vaak aan moeite te hebben om een gesprek aan te gaan, dit webinar geeft zeker handvatten”
Marloes (aandachtsfunctionaris kinderopvang): “ja, helder en inspirerend. Professioneel en fijn/vertrouwend om naar te luisteren en mee te doen”
Lara (Reclassering): “Ja! Interactief, goeie energie van de trainer, precies goed qua tijdsduur en ook een paar goede tips voor in de gespreksvoering.”