Hoe wakker jij een veilig gevoel aan?

Als je in je buurt of op school een kind ziet waarvan je vermoed dat het niet zo fijn is thuis, wat kan je dan doen?

Of als je in je werk ermee te maken hebt bijvoorbeeld als je jongerenwerker bent, pedagogische medewerker of in het onderwijs zit?

Week tegen Kindermishandeling: Dichterbij dan je denkt

Deze Week tegen Kindermishandeling staat niet voor niks het thema: ‘Dichterbij dan je denkt’ centraal. Want het komt heel veel vaker voor dan we vaak denken. En ik denk dat we vaker voelen dat er iets ‘anders gaat’ in een gezin waar we niet direct de vinger op kunnen leggen zonder dat we er dan aan denken dat het te maken heeft met onveiligheid.

Maar dan nog, soms weet je het wel, maar weet je misschien niet zo goed wat jij kan doen om een kind te steunen. Melden voelt misschien niet goed, als je een advies vraagt moet je nog steeds zelf het gesprek aangaan. Maar als dat te ver voor je gaat, of als je dat niet aandurft, is er dan toch iets wat je wel kan doen?’

Wat kan je doen als je omstander bent?

Een kind wat opgroeit in welke onveilige gezinssituatie dan ook heeft net als elk ander kind behoeften. Helaas lukt het niet alle ouders hun kind dat te bieden wat zij nodig hebben. Door omstandigheden als schulden, ruzie in de relatie, de eigen jeugdervaringen en stress bijvoorbeeld. Hulp aanvaarden over de opvoeding is iets wat dan zeker niet vanzelfsprekend is. De drempel om hulp te vragen over dat waar je het meest kwetsbaar in bent is hoog. Voor elke ouder. Maar in sommige gezinnen lukt het hen wel en dat is mooi. Maar als een gezin dit nou niet wil en er blijft toch sprake van onveiligheid? Ook dan kan je als omstander wat doen.

Ken de behoeften van een kind

Aan de hand van de piramide van Maslow neem ik je mee in dat wat je zou kunnen doen.

Trede 1:Fysieke veiligheid

De basis is de fysieke veiligheid. Als een kind voldoende te eten en drinken krijgt, verzorging, dak boven zijn hoofd heeft, dan is de basale veiligheid geborgd. In dit voorbeeld ga ik er vanuit dat het een situatie is waar dit het geval is.

Trede 2: Behoefte aan veiligheid en zekerheid

Een kind wat onveiligheid thuis meemaakt blijft behoefte houden aan veiligheid en zekerheid. Als je daar in de thuissituatie niets in kan betekenen, kan je dat allicht wel op kleinere schaal in het contact wat je zelf hebt met het kind.

Daarin zijn belangrijk, vriendschappen, intieme relaties, stabiliteit, voorspelbaarheid, duidelijkheid, harmonie.

Ga bijvoorbeeld een vriendschap met een kind aan, waarin je duidelijk bent over wat een kind van jou mag verwachten. Kan een kind bij je aankloppen als het daar behoefte aan heeft? Benoem het en zorg ook dat je niks zegt wat je niet waar kan maken. Maak geen valse beloftes vanuit goede bedoelingen

Trede 3: Behoefte aan sociaal contact.

Kwaliteit van de hechting is belangrijk voor de relaties die een kind nu heeft en zeker ook in de toekomst in de toekomst. Als dit in het gezin van herkomst ontbreekt heeft dit enorme effecten op de kwaliteit van leven. Er is en blijft behoefte aan sociale verbondenheid.

Als omstander kan je ervoor zorgen dat een kind geborgenheid bij jou ervaart. Zich begrepen voelt, empathie en gezelligheid ervaart, vertrouwen en vriendschap voelt.

In retrospectief geven veel mensen die te maken hebben gehad met een onveilig hechtingsklimaat altijd veel te hebben gehad aan relaties waarin zij dat wel hebben ervaren. Een ouder van een vriendje, een meester of juf, buurman of buurvrouw. Het heft de onveiligheid niet op, maar voegt wel veiligheid toe die een positief effect heeft op de ontwikkeling van een kind.

Trede 4: Behoefte aan succes en waardering.

Als je nooit bevestigd wordt en te horen krijgt dat je het goed doet, er altijd een ‘maar’ volgt op een compliment. Je hebt een mooi werkje gemaakt, maar je naam heb je wel verkeerd geschreven. Dan hoort een kind het compliment niet meer. Je hebt als mens behoefte aan succeservaringen en waardering.

Ook ouders die het moeilijk hebben met de opvoeding van hun kind hebben die behoefte. Het is een van de buffers die je hebt in opvoederschap. (Alice van der Pas, zie bijvoorbeeld: https://www.alicevanderpas.nl/pdf/Art-08-vdPas-Hetnutvanouderschapstherie.pdf)

Heb dus ook oog en vooral oog voor wat er goed gaat. Wat een kind goed kan en wat een ouder het goed doet onder de vervelende omstandigheden van bijvoorbeeld een scheiding of een schuldensituatie. Oordeel daarbij niet en laat de ‘maar’ weg.

Trede 5. Behoefte aan zelfontplooiing.

Je kan je wellicht voorstellen dat je als kind geen zin meer hebt om een succes te maken en je te ontwikkelen als je alleen maar bezig bent met het goed doen voor de ander. Wanneer je voortdurend gewezen wordt op fouten ben je niet bezig met het goede doen, maar het voorkomen van het maken van fouten. Een negatieve spiraal met negatieve wending in deze piramide van Maslow is het gevolg.

Een kind die positieve ervaringen heeft, veiligheid ervaart, vertrouwen ervaart heeft de behoefte zichzelf te ontwikkelen. Dat kind voelt niet alleen veiligheid van buiten, maar ook van binnen. Heeft geen angst of minder angsten om fouten te maken. En is daardoor niet bang om zich te uiten. Creativiteit komt tot bloei, de wens vaardigheden verder te ontwikkelen want het wordt daarin gezien en erkend.

Ook als je het niet zeker weet kan je wat doen

Kindermishandeling is vaak niet zo duidelijk. Je weet lang niet altijd zeker hoe onveilig een kind is. Maar je kunt er wel zorgen om voelen. Je kan op de diverse niveaus daarom wat veiligheid voor een kind toevoegen om een kind meer veiligheid en geborgenheid te bieden.

Kindermishandeling, Dichterbij dan je denkt. En als je het niet denkt, maar wel voelt. Ook dan kan je al in actie komen.

En kom je nou in een situatie waarin er niks veranderd voor een kind? Neem dan wel contact op met Veilig Thuis (0800-2000) om te vragen wat je nog meer zou kunnen doen. Want geweld en onveiligheid stoppen nooit vanzelf en wie weet, maak je dan echt een verschil!

(G)een veilig thuis

Over bovenstaande heb ik vertelt tijdens de boekpresentatie van Desiree Mekke. Zij presenteerde op zondag 14 november haar bundel: (G)een veilig thuis. Waarin zij op indringende wijze vertelt over haar ervaringen uit haar jeugd. De gedichten en proza komen binnen en raken. Ik nodig je van harte uit tijdens deze Week van de Kindermishandeling (en ook daarna natuurlijk) haar boek te bestellen. De opbrengst gaat naar de Kindertelefoon.