Voor de komende tijd heb ik mezelf een uitdaging gegeven. ‘Laat los dat je de wereld om je heen wil begrijpen.’
Nu is loslaten van iets wat je hebt vaak veel lastiger dan vastgrijpen wat je nog niet hebt. Maar ik noem het niet voor niks een uitdaging.
De aanleiding hiervoor is de beweging die op gang komt na de moord op George Floyd. Zijn leven is zo bruut ten einde gekomen dat het niemand onberoerd laat. De demonstraties die volgen en nu ook in Nederland plaatsvinden en alles wat mijn vrienden en bekenden online delen over hun eigen ervaringen met racisme raken mij tot op het bot.
Maar ik vind het een verschrikkelijk ingewikkeld vraagstuk. Een puzzel waarvan ik eigenlijk nog niet weet hoeveel stukjes hij heeft en hoe hij er daadwerkelijk uitziet. Het enige dat ik weet is dat iedere keer als de aandacht voor racisme de kop op steekt ik me ontzettend schuldig voel richting mijn vrienden. Omdat ook ik, onwetend en onbewust kwetsende vragen zal hebben gesteld of opmerkingen heb gemaakt.
Nooit hebben zij mij dat verweten. En soms zal dat simpelweg komen omdat zij daarvoor een mate van gewenning hebben opgebouwd. De intentie is immers lang niet altijd negatief van iemand die een opmerking maakt die in feite racistisch is. Oprechte interesse is veel vaker de intentie, dat geloof ik ook.
Maar onwetendheid en oprechte intentie kan niet veel langer een excuus zijn om dan toch die opmerkingen te plaatsen. Daarvoor wordt er teveel gedeeld over de pijn die mensen op dagelijkse basis ervaren en de achterstand die zij daardoor in onze samenleving oplopen. Dan heb ik het over opmerkingen als: ‘Ik ben geen racist, ik kan prima met mijn Turkse collega een lolletje maken’. ‘Ik ben geen racist, mensen met antilliaanse roots kunnen juist zo vaak heerlijk dansen en koken.’ ‘Ik ben geen racist, ik heb toch het beste met hen voor?’, ‘Waar kom je ècht vandaan? Waar liggen je roots?’
Opmerkingen en vragen die je nooit zou maken ten aanzien van een collega of bekende die dezelfde huidskleur of geloof heeft.
Racisme ontkennen omdat je vind dat je je er zelf niet schuldig aan maakt vind ik ook een vreemde redenering. Je zegt niet: ‘Ik sla mijn man/vrouw niet en heb er nog nooit van gehoord in mijn omgeving, dus huiselijk geweld komt niet voor.’ En toch hoor ik: ‘ik heb nooit zo gemerkt dat er racisme is, ik heb het in mijn omgeving nooit gehoord, dus het zal zo erg wel niet zijn.’
De intenties is er bij jou misschien niet, maar het gaat om het effect wat het op de ander heeft. Als je het zelf niet mee maakt, zal je dat nooit kunnen beoordelen.
Nog veel vreemder vind ik het als mensen zeggen: ‘Ja, maar ik heb ook moeite moeten doen om een baan te krijgen?’ Of: ‘Ja, maar ik ben ook wel eens door een politieagent gecontroleerd. Dat heeft toch niks met racisme te maken?’
Als ik een post maak over institutioneel geweld tegen vrouwen, dan kan ik de klok er op gelijk zetten dat ik een reactie krijg: ‘Ja, maar mannen zijn ook slachtoffers.’ Dan luister je dus niet echt naar wat ik zeg. Ik zeg namelijk niet dat mannen geen slachtoffers zijn. En nee het gaat nu dus een keer niet over mannen, mag het?
Dus als het over de ingewikkelde zaken gaat waar gekleurde nederlanders mee te maken krijgen, afwijzing en onterechte controles, neem het dan simpelweg eens serieus. Het gaat niet om jouw ervaring, maar de ervaring van de ander. Je kan het misschien niet begrijpen, maar dat is gewoon omdat het jou niet wordt aangedaan.
Nee, ik ga het niet meer proberen te snappen. Hoe graag ik het ook zou willen. Ik ben niet iemand van kleur en ik maak geen racisme mee.
Maar ik leg me er niet bij neer. In plaats daarvan ga ik nog meer luisteren naar wat deze vorm van uitsluiting betekent voor die mensen die het is aangedaan. En luisteren naar wat zij willen dat er veranderd. Want dat is iets wat ik wel kan begrijpen, wat kan ik doen om bij te dragen aan blijvende verandering.
Ik steun hen door dit ook in mijn eigen omgeving te delen en mensen te stimuleren om ook te gaan luisteren. En vervolg te geven aan hun eigen handelen. Want het kan echt anders, zo ingewikkeld is het niet als je er een beetje over nadenkt.
Opdat mijn kinderen in de toekomst er op kunnen rekenen dat al hun vrienden en vriendinnen gelijk behandeld worden en niet meer gekwetst worden.